UGLJEVIK: Arbitraža koja će koštati Srpsku
Arbitražni postupak koji je pokrenulo Elektrogospodarstvo Slovenije protiv BiH zbog spora oko TE Ugljevik, težak 750 miliona EUR, mogao bi da baci na koljena Elektroprivredu RS i ozbiljno da ugrozi finansijsku stabilnost Republike Srpske.
Pred Republikom Srpskom i energetskim sektorom je još jedna arbitraža za brigu. Elektrogospodarstvo Slovenije-razvoj i inženjering d.o.o. Maribor kao pravni naslednik slovenačke Elektroprivrede je kod Međunarodnog centra za rješavanje sporova u Vašingtonu (International Centre for Settlement of Investment Disputes-ICSID) pokrenulo arbitražni postupak protiv BiH, ali se ovaj postupak itekako tiče Republike Srpske i njene privrede.Slučaj je kod ICSID registrovan 16.06.2014 pod brojem:ARB/14/13.
Predmet arbitraže je odštetni zahtjev u iznosu od oko 750 miliona EUR na ime sredstva uloženih u prijeratnu izgradnju TE Ugljevik (puštena u rad 1985. godine) zatim na ime naknade za upravljanje udruženim sredstvima, kao i na ime odštete zbog neisporučene električne energije. Samo na ime obračunate kamate od 1995. godine do danas Slovenija traži dodatnih 69,9 miliona KM.
Pokrenuti postupak se bazira na Ugovoru o zaštiti investicija, koji su potpisale Slovenija i Bosna i Hercegovina 2001. godine.
Činjenica je da su izgradnju TE Ugljevik finansirali udruženim sredstvima elektroprivrede tadašnjih republika SFRJ, BiH i Slovenije i to u omjeru 2/3 Elektroprivreda BiH i 1/3 Elektroprivreda Slovenije. Obaveza TE Ugljevik da Slovenačkoj Elektroprivredi isporučuje proizvedenu energiju u skladu sa udruženim sredstvima započeta njenim puštanjem u rad, obustavljena je početkom 1992. godine zbog rata u BiH. Tokom 2007 godine Elektroprivreda Slovenije se obratila Vladi i Elektroprivredi Republike Srpske radi dogovora o regulisanju međusobnih odnosa kao i eventualnom nastavku izgradnje bloka Ugljevik 2. Kako do dogovora nije došlo “Elektrogospodarstvo Slovenije-razvoj i inženjering” d.o.o. Maribor, kao pravni nasljednik slovenačke Elektroprivrede je od 2009. godine krenulo sa tužbama protiv TE Ugljevik kod sudskih institucija u Republici Srpskoj pa do predmetnog arbitražnog postupka kod ICSID U Vašingtonu.
Početni odštetni zahtjev po tužbi odnosi se samo na neisporučeni električnu energiju u iznosu od 35 mil EUR da bi dopunom tužbe koja je pored neisporučene električne energije uzela u obzir i sredstva uložena u izgradnju TE Ugljevik i upravljanje udruženih sredstava, taj zahtjev sada iznosio oko 750 mil EUR.
Treba podsjetiti da je na gotovo identičan način kao TE Ugljevik, svojevremeno finansirana gradnja pojedinih blokova TE Tuzla, ali je Elektroprivreda BiH poslije rata napravila sporazum sa Elektroprivredom Slovenije i svoja dugovanja izvršila kroz isporuku električne energije zaključno sa 2009. godinom.
Ovo je veoma ozbiljna situacija za Elektroprivredu RS. Veoma čudi neaktivnost aktuelne vlasti ne samo kada je u pitanju arbitraža u Vašingtonu, već i odsustvo volje da se ovo pitanje riješi sa slovenačkom stranom u poslednjih sedam-osam godina. Naravno problem je kompleksan i složen i trebaće mnogo truda i umijeća da bi se došlo do najpovoljnijeg ishoda, ali najgora opcija je guranje problema pod tepih, što se upravo sada čini.
-Ukoliko se institucije Republike Srpske hitno i na profesionalan način ne uključe u ovaj slučaj sa uvjerljivim argumentima i ukoliko se i dalje nastavi sa ignorantskim odnosom ,kako već duže godina to radi aktuelna vlast RS i Elektroprivreda RS, doći ćemo olako u situaciju da se izgube značajna finansijska sredstva po osnovu plaćanja predmetnog oštetnog zahtjeva, ističe izvor portala Istinito.
To bi bio zaista veliki udar na elektroenergetski sektor RS za čiji oporavak bi trebale godine, a u trenutnoj ekonomskoj situaciji i na samu Republiku Srpsku. Sva kvalitetna sredstva Vlada RS isisala je iz Elektroprivrede RS nedavnim prisilnim kupovanjem trezorskih zapisa u iznosu od 40 miliona KM. I manje upućenima je jasno da EP RS ovi zapisi trebaju i da ih nikada neće naplatiti.
Slučaj arbitraže u Vašingtonu ima još veću težinu kada se zna da je u toku i arbitražni postupak pokrenut od strane ČEZ (Češka Elektroprivreda) vezano za TE Gacko, sa oštetnim zahtjevom u iznosu od 60 miliona EUR.
(Istinito)
